«Vai-te logo minha nininh@, marcha agora pra caminha»

«Vai-te logo minha nininh@,
marcha agora pra caminha».

“ Desta maneira a un denomináronlo Xúpiter, que era un mago e que estaba tan cargado con tantos adulterios, que tivo por esposa á súa propia irmá chamada Luno, muchou a Minerva e a Venus a súa propia filla; e igualmente deshonrou con incestos aos seus netos e a toda o seu parentela […] Finxiuse tamén outro demo co nome de Venus, que foi unha muller meretriz, a cal se prostituíu non só con outros innumerábeis, senón tamén con Xúpiter, o seu pai, e co seu irmán Marte. Velaquí cales foron naquel tempo estes homes depravados os cales, por mor das súas pésimas invencións, dan culto os rústicos iñorantes ”

Con estas verbas referíase o santo bispo de Braga, San Martín, ás divindades e cultos alleos ao cristianismo, é dicir, ás crenzas pagás da Gallaecia do século VI. Isto é o que chamaríamos unha campaña de difamación ou demonización. Unha fórmula pouco elegante, polo menos dende a nosa perspectiva, de desprestixiar ao disonante. Pero ollo, non é a nosa vontade xulgar ao bispo dende a nosa moral actual. Se recuperamos esta pasaxe do seu De Corrrectione Rusticorum é para mostrar coma certas estratexias, que ben puidesen parecer propias doutras épocas, seguen a empregarse no noso tempo.

Que llo digan a rexurdido Apalpador!! Con un recibimento dispar, hai quén teñe recorrido á vella estratexia calumniadora para contestar a tendencia expansiva desta persoaxe invernal. Con todo, o máis sorpresivo non é o emprego de tales usos de dubidosa honestidade, se non que os ataques proveñan nunha grande medida dende a propia Galicia, daqueles que debesen compracerse pola recuperación dun anaco da súa cultura. Precisamente, o feito de que dous de estes ataques sexan produto de mans relacionadas coa nosa comarca é o que motivou este artigo, coma contrapeso ou redención das moi xustas xentes locais, que, coma na asolagada Valverde, os hai!!.

E falando de xustiza, estaríamos faltando a mesma se puxésemos ao mesmo nivel ámbolos dos artigos, compare cada quén:
1. https://latribunadelpaisvasco.com/not/5804/el-apalpador-el-pederasta-verguenza-de-los-gallegos/
2. https://www.elespanol.com/social/20171219/gigante-palpa-ninos-gallegos-ultimo-bizarrismo-navideno/270723081_0.html

Así pois, mentres que un deles é unha sucesión de comentarios descalificativos, no outro semella existir certa vontade de contextualizar, polo tanto de entender a este persoeiro do imaxinario galego.
Agora ben, a intención coa que foi redactado este último texto a descoñecemos, polo que queda a discreción propia xulgar se estamos ante o resultado dunha escolla de palabras malafada ou non.

Tampouco pretendemos vir a desentrallar os motivos que desencadean este tipo de reaccións tan hostís, nen como alguén pode chegar a ver neste lendario carboeiro unha ameaza. Fosen cales fosen os motivos que levaron aos autores de ámbolos dous textos a escribir como o teñen feito, o certo é que o emprego de termos coma pederástico ou bizarrismo están fora de lugar. Tales comentarios non aportan nada, polos menos para aqueles que aspiren a ler contidos de certa profundidade. Supoñen, ademais, un intento de atacar a voz do que discrepa do oficial, pois sempre foi máis doado rogar respeto que outorgalo.

Cara ao ano 2005 José André Lôpez publicaba un artigo no que recollía a figura do Apalpador, o cal non pasou desapercibido ás persoas da Gentelha do Pichel, quenes puseron a súa vontade e esforzo no estudo e recuperación desta case que esquecida persoaxe. Velaquí o vídeo testemuña das súas pescudas: https://youtu.be/hZMpYnt7AXk

Grazas ao seu labor, e a posterior subscripción doutros colectivos, dos que destacaremos á Fundaçom Artábria por ser o axente que o reintroduciu na nosa comarca, é que se comenzou a reverter a situación.
Sen dúbida foi esta unha importante contribución de cara o estudo e achegamento ao imaxinario galego, e así coma noutros achádegos que fan perigar os postulados establecidos, sempre hai que non os recibe ben. Tal é o caso de Altamira, Sautuola e Cartailhac.

Estou seguro de que aínda hai espazo para debatir e moito por coñecer ou perfilar respecto á figura do Apalpador, pois tal e como advírtese no prólogo de Teoría de Inverno- Os presentes do Apalpador, nom se apresenta, portanto, como um produto final ou acabado, mas coma a primeira tentativa de estudo multidisciplinar sobre um fenómeno poliédrico -o Apalpador-”

Mesmo agora ocórrenseme unha serie de interrogantes respecto a dita figura, e isto quizáis sucede porque o meu sincero interese e compromiso é para có coñecemento, divulgación e posta en valor do noso patrimonio cultural. Merece o esforzo tentar construír análises que aporten algo, pero por suposto isto dependerá das inquedanzas de cada un. Con todo, conviría lembrar que o escéptico Cartalhaic terminou por redactar seu Mea Culpa.

Lea también

El 10 de marzo de 1972 en Ferrol ¿Tragedia o suceso histórico?

Enrique Barrera Beitia Todos los ferrolanos sabemos que el 10 de marzo de 1972 una …

5 comentarios

  1. El apalpador no se reintrodujo en nuestra comarca, puesto que no es un personaje de nuestra comarca, sino del Bierzo, a tenor de lo expuesto en las investigaciones a las que tanto se aluden. No existe ninguna evidencia ni testimonio de que en Ferrol ni en sus alrededores existiera tal tradición, y la fundación filo-portuguesa a la que alude lo único que busca es un hecho diferencial para separarnos del resto de los españoles, y curiosamente la figura es exactamente igual que una que también encontraron los vascos en sus montañas hace unos años. ¿Casualidades? No se lo cree ni el que lo inventó.

    • A.C. Ferrolterra Antiga

      Dado que se trata de un artículo de opinión la extesión del texto ha de ser limitada, por lo cual no se puede desarrollar el tema, lo que hubiese sido interesante. Por la contra, me parece más urgente «perder el tiempo» denunciando campañas de difamación, lo cual, el tener que hacerlo, es lamentable. Dicho esto, y aclarado cual es la denuncia primordial del artículo, señalar que, precisamente, el tema de la difusión espacial de esta figura es uno de los interrogantes a los que apunto en el texto. En mi opinión, esta es una cuestión mucho más interesante que la de si estamos ante un pederasta. Respecto al tema de la difusión de esta tradición no creo que las posibilidades se agoten en no hay constancia ergo no la hubo. Por ser ecuánimes creo interesante señalar todas las hipótesis posibles, yo por lo menos veo tres: La hubo en el resto de Galicia y se perdió, quedando en determinadas zonas aisladas. No la hubo y por tanto es propia de una zona muy concreta, pero esta opción lejos de terminar con los interrogantes genera aún más. La tercera opción sería un intermedio entre las dos anteriores, esto sería: Hubo personajes similares, quizás con unos rasgos más adecuados a otros entornos geográficos, y que acabaron por perderse. En definitiva, pocas certezas y muchas hipótesis, por lo que, por lo menos yo, no me atrevería a cerrar el tema con una sentencia rotunda. Con todo, es sin duda un debate más interesante que en el que se han centrado otros artículos. Por otro lado, señalar las filias lusistas de alguién no me parece un apunte oportuno, pues no creo que este hecho le reste credibilidad a nadie. Por esa línea argumentativa el debate se estanca, pues facilmente alguien podría replicar en sentido opuesto, apuntando hacia otras filias. En referencia a la existencia de paralelos entre la figura del Apalpador y otras, caso del Olentzero, tengo que decir que en el ámbito del imaginario estos paralelos no son para nada extraños. En Aquilué (Huesca) se de la «existencia» de «moras»que viven en cuevas y cepillan sus cabellos con peines de oro. Vamos, iguales que nuestras leyendas de mouras, y no por ello se nos ocurriría hablar de fraude. El tema da para múltiples interpretaciones y teorías, y creo que la de fraude, por la gravedad de la acusación, debiera ser la última a la que recurrir, más cuando los aludidos han apoyado sus argumentos con una importante cantidad de testimonios. Y, por supuesto, no se debiera realizar este tipo de acusaciones sin tener, ni aportar evidencias. En lo referente a este tipo de comentarios remito de nuevo al artículo.

  2. Vamos a ver: Si usted mismo reconoce que no hay evidencias de que en nuestro entorno existiera tal figura ¿Cómo tiene la poca elegancia de pedirme a mí que las presente? Por otra parte a mí me da exactamente igual lo que a usted le parezca oportuno o no; la fundación a la que alude es una asociación independentista que trata de convencernos de que no somos españoles, lo que no es que le reste credibilidad, es que directamente se la quita totalmente. Su modus operandi es exactamente igual en toda España: Se inventan una tradición o adaptan una de otra parte para diferenciarnos de los demás, y normalmente utilizan fondos públicos para ello.

    A su argumento (débil, muy débil) de que la no constancia de una tradición no niega su existencia… pues como acto de fe prefiero creer en otras cosas. Vamos, que es un poco ridículo siquiera plantearlo, puesto que esto nos pondría en la tesitura de debatir todas las tradiciones del mundo, puesto que puede ser que alguna vez se hayan dado aquí, aunque nadie lo sepa. Precisamente la tradición se define como una acción continuada en el tiempo, muchas veces de origen incierto, en un ámbito determinado.

    ¿Quieren celebrar una fiesta pagana relacionada con el ciclo solar? Háganlo, a mi me da igual, y tal vez con los años se convierta en una tradición, pero ahora mismo es un intento de demostrar que somos diferentes, y ya puesto yo prefiero las nuestras, como Las Pepitas, que sí son de aquí, si se celebran, sí se conocen, sí hay constancia… y no incógnitas de origen incierto que no se sabe si tienen alguna base más que la posibilidad de que un carbonero vasco residente en Cacabelos celebrara con su familia una tradición de su pueblo.

    • Primero, usted ha dicho que el Apalpador: «No se lo cree ni el que lo inventó» Por tanto, ha acusado de fraude a los descubridores de la figura. Por lo cual, está de sobra justificado pedirle que fundamente esas acusaciones, aunque ni siquiera creo haberselo pedido directamente. Desde luego, lo que no he solicitado son pruebas de la ausencia del Apalpador en esta comarca, por muchas vueltas que se les den a mis palabras. No, La falta de elegancia, entre otras cosas, es lanzar la acusación de fraude sin más. Doy por descontado que mis comentarios no le interesan, pero creo que al igual que usted a comentado, tengo yo derecho ha hacerlo, y no por ello hay que recordarle al otro que no nos interesa sus comentarios, precisamente por consideración a esa elegancia a la que alude, y porqué hay que ser consecuente si se entra a opinar en un espacio abierto. No voy a entrar de nuevo en lo de juzgar a alguién por sus filias, pues ya comenté al respecto en mi anterior respuesta. En lo referente a mi exposción de las posibles hipótesis que explicarian la ausencia del Alpapador, no es más que eso, una presentación que abarque todas las posibilidades. No es que asevere, como usted si ha hecho, que lo haya o no, pues no se trata de fe, sino de realizar un acercamiento «desapasionado» al origen de la figura. Creo que no hace falta explicar cual es la diferencia entre plantearse si una tradición del este gallego se dió en otros puntos de Galicia, y dudar de si una tradición de Hawaii, por ejemplo, existió en Galicia. Con todo, quiero destacar el hecho de que para darle respuesta no me ha sido necesario adjetivar o calificar sus argumentos. De nuevo podríamos remitirnos a la elegancia, la que usted dice que le falta a mi comentario. Por último, y aunque debiera ser innecesario decirlo, usted no me conoce. por lo que no sabe ni remotamente lo que celebro o no celebro. De seguro que no es de su interés mi vida, ni tampoco de su incumbencia, y es así que dicha pregunta, por muy retórica que sea, está muy demás. Yo no he optado por dirigirme a usted en tales términos, ni he intentado llevar al ámbito de su persona la conversación. Aquí de nuevo podríamos volver a hablar del sentido de elegancia. No, no se me ha escapado el sentido inclusivo, hacia mi persona, con la que se expresa en su comentario. Repito, no me conoce, por lo que todos los prejuicios o etiquetas que quiera hechar sobre mí son necesariamente infundados. Opto ahora por firmar con mi nombre y primer apellido (Entero) para que quede claro quién realiza y es responsable de estas palabras.

  3. Antonio:

    La tradición del apalpador no se le cree ni el que la inventó: Lo reitero, porque se están inventando que es una tradición gallega cuando sólo se sabe que la hubo en un ámbito geográfico determinado.

    En ningún momento he escrito ni que sus comentarios no me interesen ni que no pueda hacerlos, sólo que estoy absolutamente en desacuerdo.

    Le conozco tanto como usted a mi, ni más ni menos, y reconozco que su vida no me interesa en absoluto, al igual que lo que celebre o deje de celebrar, como tampoco me interesan sus ideas políticas.

    A partir de este momento creo que tenemos que empezar a hablar en serio: Los marcianos hicieron el Castillo de Andrade, y la prueba fehaciente de ello es que no hay ninguna prueba que demuestre lo contrario.

    El apalpador no es una tradición, deje de recriminarme que haga exactamente lo mismo que usted -expresar mi opinión- y demuéstrenos que lo es o lo ha sido, y sin calificarlo a usted califico lo que cuenta el artículo: Es una burda mentira que trata de instaurar una NUEVA costumbre, que es tratar de descristianizar todas las celebraciones religiosas.