O Marqués de Amboage e a súa lenda negra

jjburgoa@hotmail.com-TIRANDO A DAR

Na praza máis fermosa e que mellor conserva as esencias e as sinais de identidade da cidade, un 31 de Agosto, fai agora 117 anos, inaugurouse a estatua do Marqués de Amboage, dándolle o seu nome á praza ata entón chamada de Dolores. Na actualidade a severa e cerimoniosa escultura do marqués atópase nun desleixado estado de conservación e limpeza, faltando desde fai anos do seu pedestal o escudo de Ferrol que lle foi espoliado.

Ramón Plá y Monje, marqués con título pontificio, que non da nobreza de España, como home adiantado ao seu tempo obtivo esta distinción polo seu benéfico labor, ao crear á súa morte o ano 1892 unha importante Fundación Benéfica en Ferrol, rexida polo alcalde, o cura párroco e catro membros da clase traballadora (de xeito obrigado por estatutos), entidade que fundou en lembranza da temperá morte do seu fillo primoxénito e que foi un exemplo de xenerosidade cara á cidade onde naceu.

Ramón Plá foi un exemplo ferrolán da súa época. Nacido o ano 1823 na rúa do Sol, os seus devanceiros

cataláns chegaron a Ferrol como tratantes de viño, dentro da abundante poboación de aluvión do século XVIII. Sendo mozo tivo que emigrar a Cuba, o mesmo que na década dos anos 1830 fixeron tres irmáns, unha irmá e mesmo a súa nai. Traballou de arreo na illa caribeña, foi propietario dunha ferraxería na Habana e fundou as empresas de subministro de gas da capital de Cuba e da cidade de Matanzas. Enriquecido polo seu traballo en ultramar, trala única vista que fixo a Ferrol desde a súa viaxe a Cuba, afincouse en Madrid o ano 1860, casouse de novo e aumentou de xeito importante a súa fortuna con negocios bancarios e inmobiliarios.

Mentres foi recoñecido como exemplar patriota pola prensa e polos intelectuais galegos da súa época e foi lembrado con agradecemento por moitas familias ferrolás, foi logo atacado e denigrado por estúpidos e ignorantes de tódolos sectores políticos da cidade, adxudicando a súa riqueza a unha presunta dedicación á trata de negros (unha actividade que realmente exerceu o seu irmán José, mercando escravos para a súa factoría cubana de produción de azucre), mentres se esquecía a importante proxección social da Fundación Amboage, primeiro na redención económica dos quintos chamados ao servizo militar, máis tarde como importante premio aos mozos licenciados dunha milicia feita obrigatoria, e hoxe en día nos importantes donativos aos centros benéficos da súa urbe natal.

Esta cidade, que no pasado sabía honrar aos seus cidadáns exemplares, sen necesidade de ter que ir a buscalos máis aló da Ponte das Cabras, celebraba tempo atrás, na lembranza de Ramón Plá, as espléndidas festas laicas de Amboage, que desbancaron aos cada vez máis esmorecidos festexos parroquiais da urbe e que tiveron gran sona dentro de Galicia, salientando especialmente os que foron afamados fogos do Marqués, hoxe arredados da praza onde naceron. Neste senso, os tempo pasados (e desde logo os responsables das festas) eran mellores que os de agora, por máis voltas que lle dean á esa presunta nora.